نوعی قرارداد که پس از نوشته شدن در بلاک چین امکان تغییر یا متوقف کردن آن وجود ندارد قرارداد هوشمند یا به اصطلاح اسمارت کانترکت (Smart Contract) نام دارد. برای آشنایی بیشتر با قراردادهای هوشمند، مزایا و معایب قرارداد هوشمند و کاربرد آنها این مطلب را تا انتها دنبال کنید.

قرارداد هوشمند چیست؟

در نظر بگیرید به عنوان مالک قصد فروش خانه خود را دارید. برای انجام این کار نیاز به کاغذبازی ها و انجام فرآیندهای نسبتا طولانی و طاقت فرسا خواهید داشت. برای همین تصمیم می گیرید برای فروش خانه خود از یک مشاور املاک کمک بگیرید. در این صورت مشاور املاک کارهای لازم را انجام داده و از آغاز مذاکرات تا پایان معامله بر روی آن نظارت خواهد داشت.

آژانس املاک اقدامات لازم را انجام داده و برای معاملات با مقدار سرمایه بالا که نیاز به اعتماد کامل به طرف دوم معامله است خدماتی تحت عنوان سپرده ارائه می کند. در این صورت اگر یک معامله موفق صورت گیرد میزان حدود 7 درصد از قیمت فروش به عنوان کمسیون معامله به آژانس املاک متعلق خواهد بود. در این صورت فروشنده مبلغ زیادی ضرر می کند. در چنین حالتی قرارداد هوشمند می تواند بسیار کاربردی و مفید باشد. قرارداد های هوشمند یا همان اسمارت کانترکت ها بر اصل "If-Then" کار می کنند و به محض ارسال مبلغ توافق شده مالکیت خانه به شخص خریدار تعلق می گیرد.

از دیگر کاربردهای قراردادهای هوشمند ارائه خدمات سپرده است. به این مفهوم که پول و مالکیت در سیستم ذخیره شده و در یک لحظه به صورت همزمان میان خریدار و فروشنده توزیع می گردد. همچنین بیش از صدها نفر به عنوان شاهد در این معامله حضور دارند و معامله را تایید می کنند. در این صورت فرآیند تحویل بدون مشکل طی می شود. در این روش بدلیل برطرف شدن مشکل عدم اعتماد نیازی به واسطه برای معامله نخواهیم داشت. در واقع می توان بدون نیاز به مشاور املاک تمامی اقدامات لازم را از قبل روی قراردادهوشمند اعمال نمود و از پرداخت هزینه های اضافی جلوگیری کرد.

بنابراین قراردادهای هوشمند برنامه هایی هستند که روی بلاک چین ذخیره می شوند. هدف اصلی استفاده از smart contract ها خودکارسازی اجرای توافق نامه هاست. در این صورت بدون نیاز به واسط و هدر دادن زمان توافقنامه بین طرفین اجرا می گردد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با مفهوم ارز دیجیتال

تاریخچه پیدایش قراردادهای هوشمند

در سال 1996 نیک زابو متخصص کامپیوتر و رمزنگار برای اولین بار ایده قرارداد هوشمند را مطرح کرد. چند سال بعد تعداد مقالات مختلفی در این زمینه منتشر نمود. در طی این مقالات مفهوم ایجاد یک قرارداد قانونی برای فعالیت های تجاری را با ایجاد پروتکل های الکترونیکی میان افراد در اینترنت ارائه داد.

با این حال تا سال 2009 استفاده از این قراردادها صورت نگرفت. پس از ظهور بیت کوین و بلاک چین زمینه مناسب برای قراردادهای هوشمند فراهم شد.

در دنیای کنونی از قراردادهای هوشمند به صورت عمده در رمزارزها استفاده می گردد. پروتکل های نوشته شده روی ارزهای دیجیتال در واقع همان قراردادهای هوشمندی هستند که دارای امنیت غیرمتمرکز بوده و رمزنگاری شده اند. در حال حاضر این قراردادها به صورت کاملا گسترده در شبکه های ارزهای دیجیتال به کار برده می شوند.

قراردادهای هوشمند چگونه کار می کنند؟

حتما تا بحال دستگاه های فروش خودکار خوراکی را در کشورهای خارجی دیده اید. قراردادهایی هوشمند کاملا مشابه با این دستگاه ها کار می کنند. برای دریافت مالکیت خانه، گواهینامه رانندگی یا هر چیز دیگری کافیست مقدار مورد نیاز ارز دیجیتال را به قراردادهای هوشمند واریز کنید. تمامی قوانین و جریمه ها توسط قراردادهای هوشمند تعریف شده و توسط آنها اعمال می شود.

مراحل ساخت و اجرای یک قرارداد هوشمند به شرح زیر است:

  • توافق
  • شرایط
  • کد نویسی
  • بلاک چین
  • اجرا
  • کد نویسی مجدد

استفاده از قراردادهای هوشمند منجر به صرفه جویی در وقت و زمان معامله میان طرفین معامله می شود. امنیت قراردادهای هوشمند توسط کدنویسی ایجاد می گردد. در این صورت هیچ فردی قادر به سواستفاده و یا دستکاری آن نخواهد بود.

قرارداد هوشمند چیست

بیشتر بخوانید: نکاتی درباره ارزهای دیجیتال و پرفکت مانی

ویژگی های مهم قراردادهای هوشمند

قراردادهوشمند توسط تکنولوژی بلاک چین قابل اجرا است. قراردادهای هوشمند برخلاف قراردادهای معمولی از یک سری ویژگی هایی برخوردارند. در ادامه با مهم ترین این ویژگی ها آشنا خواهید شد:

  • شفافیت
    از مهم ترین ویژگی های فناوری بلاک چین شفافیت تراکنش های انجام شده است. در صورتی که در قراردادهای سنتی چنین چیزی وجود ندارد و تنها دو طرف معامله و نماینده واسط از قرارداد اطلاع دارد. در صورتی که نخواهند هیچ کس نمی تواند قرارداد و مفاد آن را مشاهده کند.
  • زمان اجرا
    در قراردادهای سنتی برای اجرای قرارداد نیاز به حضور طرفین معامله در یک مرکز اصلی ثبت قرارداد بود. همچنین مفاد قرارداد زیر نظر آنها تایید می شود. در این صورت مدت زمان اجرای یک قرارداد سنتی حداقل یک روز خواهد بود. در صورتی که در قرارداد هوشمند کاملا آنی و در نهایتا یک دقیقه قرارداد اجرا شده و ثبت می گردد.
  • حذف واسطه
    در روش قراردادهای سنتی امکان ثبت کردن قرارداد بدون واسطه وجود ندارد. به این خاطر که ادعای طرفین بدون وجود این نهاد غیرقابل بررسی است. اما در قراردادهای هوشمند اجرایی شدن قرارداد توسط نودهای شبکه بلاکچین با استفاده از دستگاه های ماینر صورت می گیرد. در این صورت نیازی به نهاد واسطه برای تایید تراکنش ها نخواهد بود.
  • نوع پرداخت
    نحوه پرداخت هزینه در قراردادهای سنتی دستی است و با توافق طرفین صورت می گیرد. اما در قراردادهای هوشمند پرداخت کاملا خودکار و از طریق کیف پول های ارز دیجیتال امکان پذیر است. بنابراین در این روش پرداخت به صورت آنی انجام می شود.
  • امنیت
    امنیت اطلاعات قرار گرفته روی شبکه بلاک چین از طریق رمزنگاری تامین می گردد. اما در قراردادهای سنتی امنیت اطلاعات به نهاد واسطه بستگی دارد.
  • هزینه
    در قراردادهای سنتی با توجه به نیاز به واسطه هزینه ثبت قرارداد بالا است. اما در شبکه بلاک چین تنها با پرداخت هزینه کارمزد به میزان کمتر از یک دلار می تئان قرارداد را ثبت نمود.
  • امضا
    در قراردادهای سنتی امضای قرارداد به صورت دستی انجام می شود. اما در قراردادهای هوشمند امضای قرارداد از طریق کیف پول های ارز دیجیتال صورت می گیرد.
  • مستندسازی
    در قراردادهای هوشمند ثبت کردن و مستندسازی اطلاعات به صورت کاملا خودکار از طریق تعامل با آن صورت می گیرد. اما در روش سنتی تهیه آرشیو از اطلاعات کار سخت و پیچیده ایست.
  • امکان استفاده از دیگر قراردادها
    از آنجا که قراردادهای هوشمند قرار گرفته روی شبکه بلاک چین توسط هر شخصی قابل دسترسی است، امکان استفاده از قراردادهای قدیمی در قراردادهای هوشمند جدید برای کاربران فراهم شده است. این اتفاق سرعت رشد قراردادها را در بلاکچین به شدت افزایش می دهد. این در حالی است که در قراردادهای سنتی در دنیای واقعی نهادهای واسطه با یکدیگر در ارتباط نبوده و برای برقراری ارتباط نیاز به صرف زمان بیشتری خواهند بود.

بیشتر بخوانید: توکن غیرقابل تعویض یا NFT چیست؟

مزایای قرارداد هوشمند در بلاک چین چیست؟

از آنجا که ماهیت قراردادهای هوشمند غیرمتمرکز است مزیت ها و معایبی را به همراه دارند.

  • امنیت
    به دلیل امنیت بالا و استفاده از سیستم رمزنگاری پیچیده، اسناد آن به صورت کاملا امن نگهداری شده و هک آنها تقریبا غیرممکن است.
  • صرفه جویی
    با توجه به عدم نیاز به واسطه و دفاتر اسناد رسمی در قراردادهای هوشمند در هزینه ها صرفه جویی می شود.
  • کارآمدی
    در قراردادهای سنتی و دستی برای ارسال اسناد کاغذی نیاز به صرف زمان خواهیم داشت. در حالی که قراردادهای هوشمند منجر به صرفه جویی در زمان می شوند.
  • اعتماد
    سیستم قرارداد هوشمند مشکل عدم اعتماد را حل نموده و به دلیل امنیت بالای اسناد احتمال دزدی و یا گم شدن اطلاعات وجود ندارد.
  • خودمختاری
    به دلیل عدم نیاز به نهاد واسطه یا شخص ثالث در قراردادهای هوشمند، اختیار کامل قرارداد هوشمند برعهده شماست.

معایب قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند نیز با وجود مزیت ها و کاربردهای فراوانی که دارند اما قطعا کامل نبوده و مشکلاتی را نیز به همراه دارند. در ادامه با برخی از معایب قرارداد هوشمند آشنا می شویم:

  • احتمال هک
    با توجه به اینکه قراردادهای هوشمند توسط دست نوشته می شوند احتمال وجود خطای انسانی در آنها زیاد است. در چنین حالتی احتمال هک و سواستفاده از آن وجود دارد. هکرها با یافتن یک نقطه آسیب پذیری در قراردادهای هوشمند اقدام به هک آن نموده و وجوه آن را به سرقت می برند. همانند حمله ای که در سال 2016 به سازمان خودگردان غیرمتمرکز DAO صورت گرفت.
  • عدم وجود شفافیت قانونی در توافقات خودگردان
    با وجود خوب بودن ایده قرارداد هوشمند اما همچنان با مشکل دخالت دولت و مالیات مواجه خواهیم بود. کاربران می خواهند کنترل کامل داده های خود را داشته باشند اما دولت مردان چنین اجازه ای به کاربران نمی دهند.
  • مقیاس پذیری
    از ابتدای پیدایش شبکه های بلاک چین مشکل مقیاس پذیری آنها مطرح بود. به این مفهوم که برای کار با مقیاس بالا تراکنش آنها ممکن بود ساعت ها به طول بینجامد. پروژه اتریوم 2.0 نیز به منظور حل این مشکل راه اندازی شد. با این وجود همچنان سرعت انجام تراکنش های قراردادهوشمند از روش سنتی بیشتر است.

قرارداد هوشمند ارز دیجیتال

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال تتر چیست؟

مهم ترین کاربرد قراردادهای هوشمند

تکنولوژی قرارداد هوشمند به عنوان یک فناوری نوپا و جدید قابل استفاده در حوزه های مختلف هستند. از جمله این حوزه ها عبارتند از:

  • املاک و مستغلات
    قراردادهای هوشمند جایگزین بسیار خوبی برای املاک هستند و می توانند به جای کارگزار فرآیند انتقال مالکیت خانه را آسان کنند. در روش استفاده از قراردادهای هوشمند هر دو طرف معامله برنده خواهند بود. خریدار می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن خانه مورد نظر خود را خریداری و سریعا مالک آن شود و فروشنده نیازی به پرداخت کمسیون بالا به واسط نخواهد داشت.
  • هویت دیجیتال
    در اینترنت قدرت اصلی در دست غول های فناوری بزرگ نظیر گوگل، فیس بوک و... است. این شرکت ها به طور کامل از علاقه افراد مطلع می شوند و مردم کنترل داده های خود را در اختیار ندارند. در صورتی که قراردادهای هوشمند مردم را در راس قدرت قرار می دهد.
    در آینده ای که بر مبنای بلاک چین به وجود آمد هویت افراد قابلیت توکنیزه شدن دارد. به این مفهوم که هویت هر فرد روی بلاک چین غیرمتمرکز کاملا امن بوده و از دست افراد خرابکار در امان است.
    به طور مثال در صورت استفاده از قرارداد هوشمند، هیچ شرکت واسطی در رسانه های اجتماعی نمی تواند شبکه را کنترل کند. و این کاربران هستند که عمومی و یا خصوصی بودن اطلاعاتشان را مشخص می کنند.
    بنابراین هیچ شخص ثالثی برای ذخیره اطلاعات و یا فروش داده ها در اسمارت کانترکت ها وجود ندارد.
  • بیمه
    امکان استفاده از قراردادهای هوشمند به راحتی در سیاست های بیمه فراهم شده است. کاربرانی که برای خرید بیمه ثبت نام می کنند مستقیما وارد یک قراردادهوشمند با یک تامین کننده می شوند. کلیه قوانین و الزامات سیاستی در این قرارداد هوشمند نوشته می شود. کاربر پس از مطالعه این قرارداد در صورت موافق بودن آن را امضا می کند.
    در این نوع قرارداد دیگر افراد نیاز به برقراری ارتباط با گروه های بیمه را نخواهند داشت.
  • زنجیره تامین
    یکی از مهم ترین کاربردهای فناوری بلاک چین در زنجیره تامین بوده است. کشاورزان، انبارها و فروشگاه های مواد غذایی جایگاه خودشان را در زنجیره تامین دارند. اما به دلیل پیچیده تر شدن این شبکه ها پیگیری و ردیابی محصولات کار بسیار سختی شده است. در چنین حالتی استفاده از قراردادهای هوشمند منجر به خودکارسازی و ایجاد انگیزه به تمام بخش های مختلف زنجیره تامین شده است.
  • عرضه اولیه سکه(ICO)
    برای ایجاد یک پروژه بلاک چینی نیاز به پول خواهید داشت. تامین این پول از طریق عرضه اولیه سکه یا همان ICO صورت می گیرد.
    برای اینکه بتوان از سیستم تامین سرمایه جمعی استفاده نمود نیاز به نوشتن یک قرارداد هوشمند و ساخت یک توکن داریم.
  • سلامت
    در صنعت پزشکی نیز می توان از کاربردهای قراردادهای هوشمند بهره برد. EncrypGen نمونه ای از بهره مندی از قراردادهای هوشمند در این صنعت است. به منظور ارسال داده های بیماران به صورت کاملا امن از این برنامه استفاده می گردد.
  • مدیریت کسب و کار
    در کسب و کارها می توان به جای پرداخت دستی حقوق از اسمارت کانتراکت ها استفاده نمود. قانون نوشته شده به طور مثال به این صورت است که مدیرعامل می گوید: "هر زمان تاریخ برابر با 01/12/1400 بود دو واحد تتر برای علی ارسال گردد" در این صورت علی همیشه حقوق خود را به موقع دریافت می کند. این کار همچنین منجر به صرفه جویی در زمان می شود.

جمع بندی

یکی از انواع فناوری های نوپا که کاملا متفاوت از روش سنتی و کاغذی است تکنولوژی قرارداد هوشمند(Smart Contract) است. امکان استفاده از این فناوری در حوزه های مختلف سلامت، بیمه، عرضه اولیه سکه، زنجیره تامین، کسب و کارها، رای گیری و... نیز وجود دارد.